6 / 12
De filosofie van gezag
Eind 2021 ging de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) een samenwerking aan met de Filosofische School Nederland (FSN) van filosoof Ad Verbrugge. Het doel hiervan was om de kennis over het thema Gezag verder te ontwikkelen. De FSN organiseerde drie denksessies waarin de leden van de ROB werden uitgedaagd tot kritische reflectie over het tanende gezag van de overheid. Daarnaast schreef Ad Verbrugge in opdracht van de ROB een essay over het thema Gezag, dat uiteindelijk deels de basis vormde voor het boek De Gezagscrisis dat in 2023 bij uitgeverij Boom filosofie verscheen.
In gesprek over het gezag van de overheid
ROB-raadsleden Kees Jan de Vet en Daan Roovers gingen in gesprek met Ad Verbrugge over het gezag van de overheid en de bestuurbaarheid van Nederland.
Het gesprek is georganiseerd in samenwerking met Centrum Èthos van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU Amsterdam) en de Filosofische School Nederland.
Video ‘Overheid heeft verlies aan gezag ook aan zichzelf te wijten’ (YouTube)
De vijf leegtes
Tijdens de denksessies met de FSN dacht de ROB onder andere na over de oorzaken van het afnemende gezag van de overheid. Ad Verbrugge sprak in dat kader van een aantal ‘leegtes’ waar de overheid sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw mee te kampen heeft en die kunnen verklaren waarom het overheidsgezag steeds meer onder druk is komen te staan.
Toelichting leegtes
De verschillende tekorten ervoor hebben gezorgd dat de overheid aan gezag heeft ingeboet.
- Machtsleegte
Allereerst is er de machtsleegte, waarmee Verbrugge verwijst naar het feit dat de Nederlandse overheid steeds meer macht heeft afgestaan – bijvoorbeeld aan de markt of aan de Europese Unie – waardoor haar vermogen om ordening aan te brengen in de samenleving verminderd is. - Cognitieve leegte
Met de cognitieve leegte bedoelt Verbrugge dat de overheid – bijvoorbeeld doordat zij taken heeft afgestoten – steeds minder inhoudelijke kennis en kunde in huis heeft en daardoor steeds afhankelijker is geworden van externe experts. - Morele leegte
De morele leegte is het gevolg van toegenomen efficiëntie- en effectiviteitsdenken, waardoor de morele dimensie van het overheidshandelen uit het zicht is geraakt. - Maatschappelijke leegte
De maatschappelijke leegte gaat over de gebrekkige verbinding die de overheid tegenwoordig heeft met de leefwereld van burgers.
Aanbieding De Gezagscrisis tijdens VNG-Atriumlezing
De samenwerking met de Raad voor het Openbaar Bestuur vormde voor Ad Verbrugge inspiratie tot het schrijven van het boek De Gezagscrisis, dat op 1 juni 2023 werd aangeboden aan de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Jan van Zanen. Dit gebeurde tijdens een Atriumlezing die de ROB in samenwerking met de VNG had georganiseerd.
ROB-raadslid Huri Sahin reageerde tijdens deze middag op het werk van Verbrugge, en hield onder andere een pleidooi om – in lijn met het signalement Gezag herwinnen – in de bekwaamheid en de betrouwbaarheid van het openbaar bestuur te investeren.
De hoofdstukken van De Gezagscrisis die Ad Verbrugge in opdracht van de ROB schreef zijn op de website van de ROB te downloaden.
Informatie noten
Zie: De gezagscrisis.
Bekijk de presentatie van Huri Sahin op de Atrium-lezing 'De betrouwbare overheid' - die de VNG i.s.m. de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) op 1 juni 2023 organiseerde.